Księżyce Marsa

W „Podróżach Gulliwera” (1726) Jonathan Swift podał dokładne dane o obu księżycach Marsa ! A przecież odkryto je dopiero w 1882, czyli 156 lat później !! Widocznie Swift miał jakieś niezwykłe źródło informacji !!! UFO ?

Powyższa ciekawostka krąży po świecie od lat pięćdziesięciu. Nawet Martin Gardner (amerykański naukowiec o zamiłowaniach popularyzatorskich) przytacza ją jako the most astonishing guess of all time (najbardziej zdumiewający domysł w dziejach). Przeczytajmy mianowicie, co pisze o pseudo-naukowej książce dra Samuela Velikovsky’ego „Światy w zderzeniu” („Worlds in Collision”, 1950):

W „Podróżach Gulliwera” Swift napisał, że astronomowie w Lapucie odkryli dwa księżyce Marsa, i podał dokładne okresy ich obiegu. Mars rzeczywiście ma dwa księżyce, ale dostrzeżono je dopiero 156 lat później. Napisał Swift również, że jeden z nich krąży w kierunku obrotu Marsa, ale w okresie trzy razy krótszym niż trwa marsjańska doba (jedyny znany przypadek takiego obiegu). Velikovsky jest zdania, że Swift wyczytał to w prastarym manuskrypcie, i że nieprzypadkowo w greckiej mitologii rydwan Marsa ciągnięty jest przez dwa konie (nb Phobosa i Deimosa).

„Fads and Fallacies in the Name of Science”, 1957

Zajrzyjmy teraz (na wszelki wypadek) do „Podróży Gulliwera”:

Odkryli także dwie mniejsze gwiazdy, czyli Satelity, krążące wokół Marsa, z których wewnętrzny odległy jest od macierzystej planety o trzy, a zewnętrzny o pięć jej średnic; pierwszy dokonuje okrążenia w dziesięć godzin, a drugi w dwadzieścia jeden i pół; tak więc kwadraty czasu ich obiegu są bardzo zbliżone w proporcji do sześcianów ich odleglości od środka Marsa, co najwyraźniej wskazuje, że rządzi nimi to samo prawo ciążenia, które wpływa na inne ciala niebieskie.

Widzimy więc od razu, że Swift wcale nie napisał o przyśpieszonym obiegu Fobosa; a co do reszty… Weźmy pierwszy lepszy podręcznik astronomji, i – by być zupełnie w porządku - sporządźmy zestawienie:

	okresy		odległości
	Phobos	Deimos	Phobos	Deimos
Swift	10	21:30	3	5
podręcznik	7:39	30:17	9.337	23.463

Konia z rzędem temu kto dostrzeże jakąś trafność w „zdumiewającym domyśle” Swifta ! Wręcz przeciwnie - Swift okazał się wyjątkowo niedomyślny. Nie są oczywiście niczym zadziwiającym uwagi Swifta nt zależności między okresem obiegu a promieniem orbity. Swift pisał to w 1726, a Kepler odkrył swoje III Prawo już w 1618. Jedyne co Swift trafił to ilość księżyców, ale... w czasach Swifta znane były 4 księżyce Jowisza i oczywiście jeden księżyc Ziemi. Miał więc Swift do wyboru 2 lub 3 księżyce. Wybrał 2, i chyba każdy na jego miejscu tak by postąpił (bo co ładniej pasuje do 1 i 4 ? ).

Mamy więc do czynienia z czystą bajką !

Kto ją puścił w obieg ? Chyba Velikovsky w 1950. Że Velikovsky nie zajrzał ani do „Podróży Gulliwera” (sic!) ani do podręcznika astronomii to zrozumiałe. Ale dlaczego nie zrobili tego inni ? Dlaczego nie zrobił tego Martin Gardner ?! To proste: nikt nie przypuszczał że Velikovsky mógł być do tego stopnia niefrasobliwy (bądź bezczelny?). Nikt więc nie podejrzewał, że informacja tak łatwa do sprawdzenia może być fałszywa !

Czy jednak łatwo było to sprawdzić ? Otóż, wbrew pozorom, niełatwo. Należało w tym celu mieć pod ręką zarówno podręcznik astronomji (czytywany bardzo rzadko) jak i „Podróże Gulliwera” (czytywane jeszcze rzadziej), i dodatkowo... mieć nawyk sprawdzania informacji.

W Polsce powyższa bajeczka też była przytaczana wielokrotnie. Trafiła np do opowiadania Stanisława Lema, a nawet do naukowego miesięcznika „Delta”. Ufność i naiwność ciągle jeszcze egzystują, i to nawet w odniesieniu do kwestii znacznie ważniejszych. Mistyfikatorzy mają więc przed sobą nadal olbrzymie perspektywy.

Post scriptum:
W literaturze a la Daeniken pojawia się mnóstwo tego rodzaju rewelacyjnych doniesień. Jest bardzo prawdopodobne, że WSZYSTKIE są albo fałszywe albo.. wcale nie są rewelacjami. Czyta się np o prastarej budowli sporządzonej z olbrzymich bloków kamiennych, tak precyzyjnie wyszlifowanych, że niesposób wcisnąć między nie żyletki. Podejrzewa się najpierw, że na miejscu okazałoby się możliwe wciśnięcie nawet ręki, a ostatecznie okazuje się, że bloki kamienne wcale nie są ciałami tak bardzo sztywnymi, lecz z biegiem lat, pod wpływem własnego ciężaru, odkształcają się i ściśle dopasowują. Bez szlifowania.

16 XII 1999, 421

The Moons of Mars

do Czytaj!